اضلال رهبران باطل (قرآن)یکی از مصادیق اضلال‌گران که در آیات قرآن به آنها اشاره شده، رهبران باطل هستند. ۱ - رهبران اضلالگر مشرکرهبران مشرک، عامل گمراهی پیروانشان هستند. ۱.۱ - ادعای مشرکان در قیمتادّعاى مشرکان در قیامت، از نقش مؤثّر رهبران‌شان در گمراهى آنان: «احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ • وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ • قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ؛ در اين هنگام به فرشتگان دستور داده مى‌شود: ستمكاران و همرديفانشان و آنچه را مى‌پرستيدند، گرد آوريد. و در اين حال رو به يكديگر كرده و از هم سؤال مى‌كنند؛ گروهى مى‌گويند: شما رهبران گمراهى بوديد كه به ظاهر از طريق خيرخواهى و نيكى وارد شديد (امّا جز فريب چيزى در كارتان نبود)!» ۱.۱.۱ - تظاهر به خیرخواهیتظاهر به خیرخواهی روش رهبران شرک در گمراه نمودن پيروانشان: «احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ • وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ • قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ؛ در اين هنگام به فرشتگان دستور داده مى‌شود: ستمكاران و همرديفانشان و آنچه را مى‌پرستيدند، گرد آوريد. و در اين حال رو به يكديگر كرده و از هم سؤال مى‌كنند؛ گروهى مى‌گويند: شما رهبران گمراهى بوديد كه به ظاهر از طريق خيرخواهى و نيكى وارد شديد (امّا جز فريب چيزى در كارتان نبود)!» «اليمين» مى‌تواند كنايه از نصیحت و خيرخواهى و يا قدرت و قوّت باشد. اين خطاب تابعان به رؤساى خود است. ۱.۱.۲ - استفاده از قدرتاستفاده از قدرت روش رهبران شرك در گمراه نمودن پيروانشان: «احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ • وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ • قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ؛ در اين هنگام به فرشتگان دستور داده مى‌شود: ستمکاران و همرديفانشان و آنچه را مى‌پرستيدند، گرد آوريد. و در اين حال رو به يكديگر كرده و از هم سؤال مى‌كنند؛ گروهى مى‌گويند: «شما رهبران گمراهى بوديد كه به ظاهر از طريق خيرخواهى و نيكى وارد شديد (امّا جز فريب چيزى در كارتان نبود)!» «اليمين» مى‌تواند كنايه از نصیحت و خيرخواهى و يا قدرت و قوّت باشد. ۱.۲ - انکار اجبار در گمراهیرهبران شرك، منكر اجبار خود در گمراهى پيروانشان: «وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ • قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ • قالُوا بَلْ لَمْ تَكُونُوا مُؤْمِنِينَ •وَ ما كانَ لَنا عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بَلْ كُنْتُمْ قَوْماً طاغِينَ؛و در اين حال رو به يكديگر كرده و از هم سؤال مى‌كنند. گروهى مى‌گويند: شما رهبران گمراهى بوديد كه به ظاهر از طريق خيرخواهى و نيكى وارد شديد (امّا جز فريب چيزى در كارتان نبود)! آنها در جواب مى‌گويند: بلكه شما خودتان اهل ايمان نبوديد ما هيچ گونه سلطه‌اى بر شما نداشتيم، بلكه شما خود گروهى طغيانگر بوديد.» ۱.۳ - اقرار به اضلالگریاقرار رهبران اضلالگر به نقش خود، در گمراهی مشركان: «وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ • قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ • قالُوا بَلْ لَمْ تَكُونُوا مُؤْمِنِينَ • وَ ما كانَ لَنا عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بَلْ كُنْتُمْ قَوْماً طاغِينَ • فَأَغْوَيْناكُمْ إِنَّا كُنَّا غاوِينَ؛ و در اين حال رو به يكديگر كرده و از هم سؤال مى‌كنند. گروهى مى‌گويند: شما رهبران گمراهى بوديد كه به ظاهر از طريق خیرخواهی و نیکی وارد شديد (امّا جز فريب چيزى در كارتان نبود)! آنها در جواب مى‌گويند: بلكه شما خودتان اهل ايمان نبوديد ما هيچ گونه سلطه‌اى بر شما نداشتيم، بلكه شما خود گروهى طغیانگر بوديد. ما شما را گمراه كرديم، زيرا خود گمراه بوديم.» بر اين اساس كه رهبران، فقط اجبار كردن را نفى مى‌كنند، نه نقش در گمراهى را. دو آيه بعدى نيز مؤيّد اين برداشت است. ۲ - رهبران اضلالگر کافررهبران کافر، عامل گمراهى پيروان خود: ۱. «قالَ ادْخُلُوا فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِي النَّارِ كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيها جَمِيعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ؛(خداوند به آنها) مى‌گويد: در صف اقوام گمراهى از جنّ و انس كه پيش از شما بودند در آتش وارد شويد! هر زمان كه گروهى وارد مى‌شوند، گروه همسان خود را لعن مى‌كنند؛ تا همگى با ذلّت در آن قرار گيرند، در اين هنگام، گروه پيروان درباره پيشوايان خود مى‌گويند: پروردگارا! اينها بودند كه ما را گمراه ساختند؛ پس کیفر آنها را از آتش دو برابر كن. (كيفرى براى گمراهيشان، و كيفرى به خاطر گمراه ساختن ما.) مى‌فرمايد: براى هر كدام از شما دو عذاب است؛ ولى نمى‌دانيد.» ۲. «إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكافِرِينَ وَ أَعَدَّ لَهُمْ سَعِيراً • وَ قالُوا رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا؛ خداوند كافران را از رحمت خود دور داشته و براى آنان آتش سوزاننده‌اى آماده نموده است. و مى‌گويند: پروردگارا! ما از سران و بزرگان خود اطاعت كرديم و ما را گمراه ساختند.» ۳ - رهبران اضلالگر مستکبررهبران مستکبر، عامل گمراهى مستضعفان پيرو خود: «وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعاً فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ ...؛و در قيامت، همه آنها در برابر دادگاه عدل خدا ظاهر مى‌شوند؛ در اين هنگام، ضعفا و پيروان نادان به مستكبران و پيشوايان گمراه مى‌گويند: ما پيروان شما بوديم؛ آيا اكنون كه گرفتار مجازات الهى شده‌ايم، حاضريد سهمى از عذاب الهى را از ما برداريد؟....» ۴ - پانویس۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۹، ص۶۰، برگرفته از مقاله «مصادیق اضلال‌گران (رهبران باطل)». |